«Звезда» телеканал Чӑваш Республикин тӗп хулипе паллаштаракан кӑларӑм хатӗрленӗ. Телепередачӑна эфира ҫул уйӑхӗн 1-мӗшӗнче кӑларӗҫ.
Канмалли кунсене асра юлмалла ирттерес тесен ӑҫта кайма пулать? Ик кунлӑх ҫулҫӳревпе ӑҫта ҫитсен аван? Чи кӑсӑклине кӗске вӑхӑтра курса мӗнле ӗлкӗрмелле? Ҫак ыйтусен хуравне «Круиз-Контроль» проект ертӳҫи Юлия Розенберг шыранӑ. Телекуравҫӑсене вӑл чи кӑсӑклӑ маршрутсемпе паллаштарӗ, ҫитсе курма тӑракан паллӑ вырӑн ҫинчен каласа кӑтартӗ, ӑҫта апатланма тата ҫӗр каҫма май пуррине те пӗлтерӗ.
Телеканал икӗ хулара ӳкернӗ: кӳршӗллӗ Мари Элӑн тӗп хулинче Йошкар-Олара тата пирӗн шурӑ Шупашкарӑмӑрта.
Программӑна ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче «Звезда» телеканалӑн эфирӗнче, 10 сехет те 10 минутра, кӑтартӗҫ.
Ӗнер, ака уйӑхӗн 19-мӗшӗнче, Атӑлҫи транспорт прокуратурин Чӑваш Енри прокурорӗпе Чӑваш Республикин Элтеперне Олег Николаева паллаштарнӑ. Ку должноҫе Александр Кудряшов йышӑннӑ.
Ҫӗнӗ прокурор ҫинчен Атӑлҫи транспорт прокурорӗ Дмитрий Конош каласа кӑтартнӑ. Вӑл Кудряшов пирки профессионал, прокуратура умӗнчи тӗллевсене тивӗҫлипе пурнӑҫлама пӗлекен ҫын тесе ырланӑ.
Александр Кудряшов Чӑваш Енри Шӑмӑршӑ районӗнче ҫуралнӑ. Прокуратура тытӑмӗнче 2003 ҫултанпа тӑрӑшать. Карьерӑна Чӑваш Енри транспорт прокурорӗн ҫумӗнчен тытӑннӑ. 2016 ҫулта ӑна Мари Элти транспорт прокурорӗ пулма шаннӑ.
Кӑҫалхи авӑн уйӑхӗнче суйлав иртмелле. Унччен тӗрлӗ парти пайташӗсем уйрӑмах хастарланаҫҫӗ, халӑхпа тӗл пулаҫҫӗ, уявсене хутшӑнаҫҫӗ, саламлаҫҫӗ, савӑнтараҫҫӗ. Ҫав вӑхӑтрах парти пайташӗсем те ҫынсемех, вӗсен хайсен хушшинче те ӑнланмалӑхсем сиксе тухма пултараҫҫӗ. Ҫавӑн пек тӗслӗхсенчен пӗри — Чӑваш Енре Раҫҫей Федерацийӗн коммунистсен партийӗн рескомӗн пӗрремӗш секретарьне суйлассипе ҫыхӑннӑ ыйту.
Асӑннӑ пукан Валентин Шурчанов секретарь пурнӑҫран уйрӑлнӑ хыҫҫӑн пушаннӑччӗ.
Пуш уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче партин Чӑваш Енри рескомӗ черетсӗр пленума пухӑннине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер: «Провинцивиль» сайтра хыпарланӑ тӑрӑх, ларӑва Валентин Шурчановӑн ывӑлӗн, Алексейӑн, ҫывӑх ҫыннисем пухӑннӑ. Алексей Шурчанова пӗрремӗш секретаре суйланӑ. Парти членӗсем пулнӑ хӑш-пӗр хастара йышран кӑларнӑ. Ҫакӑнта Александр Андреев, Евгений Воронков тата Виктор Макаров лекнӗ.
Кунпа парти пайташӗсем килӗшме пултарайман. Лару-тӑрӑва йӗркене кӗртме «ҫӳлтисем» те хутшӑннӑ.
Ыран, ака уйӑхӗн 10-мӗшӗнче, коммунистсен партийӗ отчетпа суйлав пухӑвне пуҫтарӑнӗ.
Мари Элти пӗр усламҫӑ хӑй сутакан тавар ятне чӑвашла капӑрлатать. Кун пирки Чӑваш Енри паллӑ ӳнерҫӗ Геннадий Иванов-Орков Фейсбукра пӗлтернӗ.
«Реклама мар, кӑмӑллӑ пулӑм! Ҫак ӳкерчӗксенче, калӑн, Раҫҫей пӑрҫиллӗ, ахаль суту-илӳ маркиллӗ ахаль хутаҫ. Анчах курӑнмалла вырӑнта чӑваш сӑмахӗ пур. Вӑл — топоним, Тутарстанри чӑваш ялӗ. Унта чӑваш поэчӗ Петӗр Хусанкай ҫуралнӑ», — тесе ҫырнӑ ӳнерҫӗ. Пӑрҫана Мари Элти Звениговӑри Казанков усламҫӑ фирминче тултараҫҫӗ иккен. Сиктӗрмере ҫуралнӑскер тӑван тӑрӑхне хисеплесе, асра тытса пӑрҫа хутаҫне чӑвашла илемлетнӗ.
Геннадий Иванов-Орков пӗлтернӗ тӑрӑх, Петӗр Хусанкай тӑванӗ лекет. Казанков Шупашкарта тата Чӑваш Енре хӑйӗн продукцине сутать иккен.
Шупашкар районӗнчи Кӑшавӑш тӑрӑхӗнче вырнаҫнӑ «Ясна» этнокомплексра наци Хӗл Мучийӗсен фестивалӗ иртӗ. Ун пек мероприятие унта пуҫласа йӗркелӗҫ. Вӑл нарӑс уйӑхӗн 20-мӗшӗнче пулӗ.
Этнокомплексра пӗлтернӗ тӑрӑх, фестивале чӑвашсен Ҫӗнӗ ҫулне халалланӑ. Ҫавна май пирӗн Хӗл Мучи кӳршӗллӗ регионсенчи Ҫӗнӗ ҫулӑн тӗп сӑнарне хӑнана йыхравлас тенӗ. Уява Тутарстан тата Пушкӑрт республикисенчен Кыш Бабай, Удмурт Республикинчен Тол Бабай, Мӑкшӑ Республикинчен Якшамо Атя, Мари Элтан Йушто Кугыза килсе ҫитӗҫ.
Чӑваш Енре чирлисене пульницӑна кӑҫал та вертолетпа илсе кайӗҫ. Пӗлтӗр вертолета пирӗн республикӑпа Мари Эл пӗрле арендӑна илнӗччӗ. Республикӑн Сывлӑх сыхлав министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, санитари авиацийӗ валли пирӗн республика 25 миллион тенкӗ тӑкакланӑ, маларах эпир асӑннӑ кӳршӗллӗ регион — 15 миллион. Вертолет пӗр сехет вӗҫнӗшӗн 231 пин те 066 тенкӗ тухса кайнӑ.
Пӗлтӗр вертолетпа 52 пациента пульницӑна илсе кайнӑ. Кӑҫал санавиаципе 53 хутчен усӑ курӗҫ. Кӑҫал вертолет валли тата тепӗр икӗ лапам тӑвӗҫ: Ҫӗмӗрлере тата Канашра. Пӗлтӗр Шупашкарта тата Улатӑрта тунӑ.
Ҫӗнӗ ҫул тӗленчи вӑрӑм уяв кунӗсенче пирӗн тӑрӑхри ҫынсем ют регионсене кайса курнӑ. Вӗсем хамӑр ҫӗршывӑн тӗрлӗ облаҫӗпе республикипе паллашнӑ.
Пирӗн тӑрӑх та ҫул ҫӳрекенсене те кӑсӑклантарнине палӑртма кӑмӑллӑ. Чӑваш Енре тӗрлӗ регионти 21 пин ытла турист килнӗ. Вӗсенчен 90 проценчӗ Шупашкарта пулнӑ. Туристсем Хӗрлӗ тӳремре, Мускав ҫыранӗн хӗрринче, Чӑваш наци музейӗнче, Муркаш районӗнчи шыв сикки патӗнче йышлӑн ҫӳренӗ.
Чӑваш Ене килсе курнӑ хӑнасем — Тутарстанран, Мари Элтан, Чулхула облаҫӗнчен, Дагестанран, Ярослав облаҫӗнчен тата ытти регионтан.
Юлашки вӑхӑтра пирӗн республикӑра этем правине ҫӗнӗ ҫын хӳтӗлеме тытӑннӑ. Вӑл тивӗҫе пурнӑҫлама Сергей Романова шаннӑ. Ӑна ҫак должноҫе ҫирӗплетме республикӑн Патшалӑх Канашӗн ларӑвӗнче раштав уйӑхӗн 10-мӗшӗнчех йышӑннӑ.
Ҫӗнӗ омбудсменпа паян Чӑваш Ен Элтеперӗ Олег Николаев Правительство ҫуртӗнче тӗл пулнӑ. «Этем прависене хӳтӗлекен уполномоченнӑйӑн ӗҫӗ тӗрлӗ енлӗ. Эпӗ хамран мӗн килнине йӑлтах тума тӑрӑшӑп. Ҫынсен прависене хӳтӗлессишӗн яваплӑха туйса тӑрӑшӑп», — ҫӗнӗ омбудсмен.
Этем правине хӳтӗлекен уполномоченнӑй Кӳкеҫре ҫуралнӑ. Юрист пӗлӗвне илнӗскер
2000-2003 ҫулсенче Шупашкарти Калинин районӗнчи шалти ӗҫсен пайӗн следстви пайӗнче, РФ Юстици министерствин Управленийӗнче дознани пайӗнче, 2003-2007 ҫулсенче Мари Элти прокуратурӑра, 2007-2020 ҫулсенче Атӑлҫи транспорт прокуратуринче тӗрлӗ должноҫре ӗҫленӗ.
Ӗнер, чӳк уйӑхӗн каҫхине, 19 сехет те 20 минутра, Мари Элти Звенигово районӗнче Шупашкара Хусантан килекен микроавтобус тепӗр машинӑпа ҫапӑннӑ. Инкекре пӗр ҫын вилнӗ, пиллӗккӗн аманнӑ.
Пӑтӑрмах «Кокшайск – Красногорский» ҫулӑн 20-мӗш километрӗнче пулса иртнӗ.
Ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗн иснпекторӗсем малтанласа шухӑшланӑ тӑрӑх, «Тойота» ҫӑмӑл машина хӑрушсӑр инҫӗше пӑхӑнман, ҫавна май микравтобуса пырса ҫапӑннӑ. Ют ҫӗршывра туса кӑларнӑ машина водителӗ тухтӑрсем пырса ҫитичченех вилсе кайнӑ. Микроавтобусӑн водителӗ тата тӑватӑ пассажир аманнӑ.
Инҫетри, анчах тӑванлӑ Турцирен хурлӑхлӑ хыпар килчӗ – 2020 ҫулхи чӳкӗн пӗрремӗш кунӗнче, 71 ҫула кайса, чӑваш халӑхӗн ҫывӑх тусӗ, Турцири Кайсери хулинчи Эржиес университечӗн профессорӗ, ӑслӑлӑх докторӗ Харун Гӳнгёр (Harun Güngör) ҫак пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ, ӑна тепӗр кун, кӑнтӑрла иртсен, Сарывӑл (Sarıoğlan) тарӑхӗнчи хӑй ҫуралса ӳснӗ Ӳҫерлӗх (Üzerlik) ялӗн масарне пытарнӑ. Ҫак ҫухату пирӗншӗн те пысӑк хуйхӑ, унӑн мӑшӑрӗпе Нуран (Nuran) ханумпа, ывӑлӗсемпе Афшинпа тата Санчарпа (Afşin, Sancar), кинӗпе Чананпа (Canan), мӑнукӗпе Тӳркер Харунпа (Türker Harun), тӑванӗсемпе тата тусӗсемпе пӗрле чунтан хурланни ҫинчен пӗлтеретпӗр, вӗсене тата вӗсемпе пӗрлех пӗтӗм Тӗрӗк тӗнчине пуҫ сывлӑхӗ сунатпӑр.
Харун Гӳнгор профессор, доктор ӑслӑлӑхра тӗрӗк халӑхӗсен тӗнӗсене тарӑн тӗпченипе палӑрнӑ. Ҫавна май вӑл Тӗрӗк тӗнчинче Анӑҫран Тухӑҫа ҫити – Балканран пуҫласа Монголи таран - нумай хутчен ҫул ҫӳренӗ, ҫав шутра темиҫе хутчен Чӑваш Енре, Чӗмпӗр облаҫӗнче, Мари Элра пулнӑ, авалхи тӗнпе пурӑнакан Чӑвашкасси ҫыннисемпе, чӑвашсен паллӑ тӗпчевҫисемпе, ҫав шутра, хӑй пекех, тӗнсене тӗпченӗ Петр Денисов профессорпа, докторпа тӗл пулса калаҫнӑ, ӑслӑлӑх ыйтӑвӗсене сӳтсе явнӑ.
+4.2 °C